Msgr. Paulinus Bói Gêi ah ghünlu a mòng
Hakhà Htahtana ung akcùm ah shüm ba neh mtâmmkhah vai tumat cuh Msgr.Bóiphàya Mang Hnga Gêi ah kya ci. A ni cuh 1942 kum May Kcha 4 khngüp ung Lung Kchèi Pìgò ah kä mi ngcut phâ ung ngtüì tu ci. Cun ah pìgò cuh tuhchü kä om ba ci. A i ah kya hleih ci ung Ingkalik gui no Kchòkhò ami ùk lo yah ung Kchò gui cuh a hohoi bo a htók a kkèm yung ah om u hleih ami ùk vai kä nghlôi chütah, a nghlôi nak ung pìgò gui ngcut neh ami om vai ami bi ah kya ci. A pá cuh Pùghí Teih Mâng Hngá lah a nú cuh Pìghí Nglò Kyüì Pái ah kya ci. Ani cuh 1953 kum December 24 khngüp ung Mshînak Sacramentù gah tu ci. Ani cuh akhmó htá yah ung kyawng kài lo man ci gui noh mlepmhlê neh shàilâ yô kkà na u hleih phih a u am phih i kä ci tu bà neh dümhtà ah om màn ci ci ci gui.
Ani cuh atän a hlüng ah ciah ca ghuih lo neh a ngmìng thàng lo hleih phih kä khähghah tu ci. Kkhânpùghí ah mòòng a mthêi tu ung phih aktói htá ah ngkhái hleih mthêi ci. Acun ah kya chütah avan noh ani cuh shüm ba neh ani ah kchî on mtúmtäng neh pyéin ba shàn ci gui.Msgr.Paulinus Mâng Hnga Gêi cuh 1962 kum ung ka no 1957 kum ah chüt hleihMindat Mângònê Lung Kshé pìgò ung akhmó tän ung ka no tän kphlì chüt kyawng kái ci.1957 kum ung ka noh 1959 kum ah chüt hleih Mângtat Mânggò RCM kyawng ung tän khmà kài ba ci.1959 kum ung ka noh 2964 ah chüt hleih Pyin Oo Lwin Bòiphàyà kyanak kyawng ung tän khmà ung ka noh tän ghà ah chüt ngthêi tu ci.1964 ung ka noh 1966 ah chüt hleih Pyin Oo Lwin Bóiphàyà kyanak kyawng ung Latin lah Ingkalik mtúng neh ngthêi tu ci.
1966 kum ung ka noh 1973 kum ah chüt hleih Bóiphàyà kyanak tekkahtô ung Philosophy ce pyéin ah Ngah-tüh pyinnya lahTheology ce pyéin ah Kkhânpùghí mòng pyinnya ngthei tu ci.1973 kum April 28 ung Nghtòi ùk kchüp Sayataw Moses Pù Ba Khin ah kut ung Bóiphàya gah ci. Bòiphàyà a kya kòn ah Hakha Mânggò ung kum ät htahtana bi bi ci. Cun kòn ah 1974 ung ka noh1975 ah chüt hleih Thantlang Mânggònê Hngaring pìgò ung bi ba ci.1975 ung ka noh 1980 ah chüt hleih Myanmar Ghunkhò Van ah Catholic Bóiphàyà kyanak Tekkahtô(Yankone)ung ca mthêi professor ah kya neh kum khmà om ci.Cun kòn ah 1980 ung ka noh 1981 ah chüt hleih Mandalay Mânggò Jesu Mlùng Kthéing Cathedral Kyawng ung htahtana bi bi ba ci.1981 kum ung Htum Kchòkhò mângtat Zone avan mà na neh bi ci. Kum 30 pum a i lam phih kthà na neh a mät ka vai kä teng en neh a bi ah phäh ah yúm ci ktû pahta kchàng gui hmat phya hleih dá lo ci.
Pahta mòòng lam bäng ah kä kya neh khmó kthô gui ah hnguh hmat a däm ngphät vai phäh ah boarder kyawng gui mdüih neh hmêihta gui mhtéi hleih acun ung kah Bóiphàyà,Mamah,Koyin,Tamah Saya gah ci gui akdá thòn lo ci. Cun kòn ah Htum Kchòkhò avan ung pakkhúi,pahta kä mcha neh akhmó gui ah pyinnya mòòng ah phäh ah pìgò gui ung kyawng ghà mdüih neh mthêi khai phih 50 tüì gui ci. Saya,Sayamah gui cuh pìgò ktû on atäng ah dúkhaih tu láng pâng neh phih kthá na neh ca mthêi ci gui. Acun ah pyinnya mòòng ung RC cuh avan no yùmmnài lo chütah ahei pahta gui noh vâmneng u netah pahta kchàng mshah cuh ngùi ghùi, khoh-tang on mhlemmhlak gui u hleih ami yùm nglat ca yùm ci ktû gui phih om lo ci. Akhngú ah RC bäng ah kä kya neh Kchò Kchàng akkhak mhlemhlak ca thùvì neh ngúi shùi ci gui noh ami mdí ah akkhak om lo ci.
Cun yah cuh khòmhûng k’om gui cuh christian dá lo píhtî chütah avan düt ung ami ânâ ayat vai ngya hlü ca a ngkyìng k’hlùi a ngvái gui cuh နတလ mdüih u neh pahta mdí neh kchàng akdá ami yoih gui cuh thüîhlêi vai ah hnguh hnging ah kya ci. Acun ah Bòi Gêi noh aknì täng ah a bi yah akshé lam bi neh nghngú ngtuk püî ci gui om tu pang hleih phih ahêi a mòng kdäm gui kthá na neh bi ci. Pyinhtit Bóiphàyà Jordan noh mcut neh a pyân te ah Kchò Ngthû Ngphlán(Dictionary of Ngmen Chin) cuh ca guk nì grammar on mtói neh pyang ba ci.Cun ah ngthû kphlàn cuh Bóiphàyà Jordan noh 1964 kum ung mcut neh a pyân ah kya ci.Catholic Ngthû Kphyìm Kyànca cuh 3003 ung phleh neh ngthû kthài ung 2005 ung ngpäng ci. 2010 ung Sunday Missal ngpyì ci. Hteh-htôn nak a yàng a kyäp vai ah Mindat-Kyüìhtá lam,Mäng 14 ung ka noh khngìlóng lam lah Mindat Mdìyòlung. lam gui cô ci.
Htahtana ka vai ah khò ni lái ni phih akdá thòng ci. Mindat Mânggò ung Jesu Mlùng Kthéing Ngbûm Im akdäm pí kbäih cô ci. A biloh dá tu pang lang hleih phih a kum tä hleih bóiphàyà,mámah,tamah saya akdá om lo khai a bi ah phäh ah 2009 kum ung Papashangpùghang Benedict 16 noh Msgr. poih pe ci. Msgr.Paulinus Mâng Hnga Gêi cuh 2015 kum September akhtük khngüp ung Kkhânpùghí noh chü ba hleih yùm ci ktû gui bäng ah kä kya neh ani hmat ci gui avan cuh akya ah thüìhlèi ci gui. Cung phih akthúk ah yùm ci gui läí cuh khò khngüp ät ung thüî kyah nak kä om ba ca hngùn ngdün ghinnak ah Bói Jesu noh na kyùm ba hlak gui khai ciah ktàigü gäkgäk neh om ghüt ci gui.
