Bä caih Bernard ah ghünlu a mòng
Bä caih Bernard cu Christu kum 1090 ung Pyinhtit ghunkhaw Fongtaines-Les-Dijion Mânggo ung hlüngtai ne bä caih k’kyawng khui ung ka no ng’tüi ci. A khokum 22 ung Phaya kyawng tumat ung a k’taigü yah ung Citeaux Mânggo ung om ciah Cistercian Yahteih ng’htoi ung a luh tu vai ah Khanpughi ah k’chü thäm cu a m’lung k’kyong ah ka no ng’yak ciah kya ci. A ni ah oml’ih nak gui a m’dang cu a kya ah bä hleih a ni ah teihpüi gui lah a phäi na k’tu a ng’don k’chang shing 30 cu a ni läk tu u ne Yahteih ghänlu ung gok tu cia gui ah kya ci. Khokum k’thum sho lo hleih Yahteih ghaleigoi awn a täng ah Wormwood ci ah bunghngu tu mat ung Yahteih kyawng a k’thai tumat a coh vai ah a mi tüih ah kya ci. A ni ah htitheing ciah a ming a thang nak cu a pa ung ka no leng ne Yahteih 130 cu a chü gui hnging ah kya ci.
Kho k’hngüp ät ung a ni ah kä ni ciah shihla lam ah ng’yak hlü ah m’lung k’nga cu a m’chüt vai ah a mät no a mät hluitak vai hlü ah a kya ah k’ching ciah tui ung lut ciah kya ci. A cun kon ah mä lam a hteh nak ah a ih nak tu ah im ung a om yah ung kä ni ciah k’hngumi tumat no hluihlak kä hlui ein ne a ni ah pei ah lo hleih a ni ah htitheing nak a ghun vai ah phäh ah a cun ah k’hngumi cu dong hta ciah kya ci. M’dang nak a k’daa cu a ni ah shan ah phäh ah kya lo ci ci ne ng’ngai ci gui. Kho k’hngüp ät ung a ghüpa tumat am kä shih pha ung a ni ah kat nak gui a phleh vai ah chüt hleih ci peit ciah kya ci. Cun kon ah Foiny Phayakyawng ung ng’bumne ng’kya lo ciah k’pi gui cu Bernard no a plah ah phäh ah a ten ah a van shi yop ciah kya ci. A ni ah ng’ming cu a kya ah thang lo ciah kya hleih ghunkho Mâng gui lah Papa Shangpughang gui no phih a ni am k’nga phlang nak shang lo ci gui. Yumtu ng’bum ah ga gui ngo no a ni ah htitheing ciah ghünlu lah a ming thang ciah guk then gui cu m’nai lo tu ci gui ah kya ci.
Christu kum 1144 ung Papa Shangpughang a k’thum nak (Pope Eugene III ) no a k’hngih vei nak Crusade ng’tuk ah nak ung k’bum gui ne a m’cäi gui vai ah Aanaa a peit ah kya ci. A ni ah a chü m’kha, a pyein gui ah phäh ah Christian k’chang gui htitheing ciah kho m’dek ung hteit ne om ci gui ah kya ci. Cun tu pang ah phih Crusade ng’tuk nak cu a kya ah thüihlei nak vai ah dídam ne ng’päng ciah kya ci. A ni cu Christu kum 1153 ung shih ciah kya ci.
