Bä ciah Thomas Aquinas ah ghinlu a mong (1225-1274)
Bä ciah Thomas Aquinas cu Theology hnguh hmat k’chang tumat ah kya ne, Christu kum 1225 ung bä ciah pak’khui ung ka no ng’tüi om ciah kya ci. Maapi k’bäih ne Benedict yaheih kyawng ( Monastery of Monte Cassino) ung ca ng’thei tu ne, a cun nung ka no University of Naples Federico, University of Paris gui ung k’däih ne ca ng’thei ciah kya ci. A khokum (19) ung, Naple Maanggo ung om ciah Khanpughü ah mong thähla ci gui ah St. Dominic Yahteih ng’htoi ung lut ne htinkan gah tu kiah ci. Ng’büh mang caih St. Benedict Yahteih ng’htoi ung a luh tu vai ah ng’yak hlü ciah a nu pa k’tu cu a kya ah m’lung shek u ne Thomas cu Yetaik (Castle) ung thongkhui m’htei k’chang vai hlü ah ling ne a mi khah lo ba püi ah kya ci. Khanpughü ah chü thäm nak kä läk ein hnging vai ah a päina k’tu noh phih, Thomas a om nak ah a khan khui kyawng ah k’hngumi hta tu mat a mi ghon tu ah kya ci. Cun tu pang ah phih Thomas no meitu k’cak k’kot ne a cun ah hngumi hta cu a k’täm ah kya ci.
Khokum goi sho lo hleih a nupa k’tu noh a khan hta ung ka m’hlot ba ne Yahteih ng’htoi ung a mi hteh ba hlak ah kya ci.Christu kum 1245 ung bä ciah Thomas cu Paris ung ca a ng’thei ba vai ah a mi tüih ba ah kya ci. Kyawng a kai ng’päng ne Poih a gah tu kon ah Thomas cu hteihton ghüi ne hnguhhmat nak, k’taigü nak lah m’lung m’yonem nak a theim’thang gui cu aungtang ciah kya ci. Thomas no a pyein cu “Kei cu ca uk a daa ka ng’thei ah ta Boi Yesu ah shing m’kang k’tung k’kaa ka noh a daa pi ka ng’thei ng’thang ciah kya ci” ci ne pyein ci. Christu kum 1266 ung ( Summa Theologiae) leng ne guk ciah kya ci.
Kho hngüp ät ung Shing m’kang tung ah k’kan ah ka no k’o tu mat a ng’yak cu, “ Thomas, nang cu kei a mong a ni hta ah na guk ciah kya ci, a I ah hlo k’chang ang nang no na ng’yak hlü ci ne ng’shi hleih, Thomas no, nang Boi mäp ung ka noh ng’khei hleih a u phih kä ng’yak hlü ci” ci ne Thomas no m’shang tub a ci. Thomas cu a k’hngüp täi hleih a k’taigü daa tub a hleih khohngüp ng’päng hlak ciah kya ci. Christu kum 1271 ung St. Nocholas poi hngüp, Missa a gänap yah ung khankho ah noh m’dang nak tumat gah ne, a cun ung ka no tün ne a I ca uk phih kä guk ba ne tah a teihpüi gui am kei ah biloh vai gui ng’päng pi ciah kya ci. Christu kum 1274 ung Luis maanggo ng’bum ng’bäi vai ah a hteh nak ung goi lo ne Last Sacrament khan neta a hngüp goi nak ung shih ciah kya ci. Christu kum 1323 ung bä ciah k’chang ah kya lo ne, Christu kum 1880 ung ca ng’thei nak ah kyawng gui ghung m’htei ciah bä ciah k’chang ah kya lo ci.
